حفظ تعادل بدنی در کودکان با چند تمرین ساده(مهارت های پیش نیاز یادگیری)

اهمیت تعادل بدنی در کودکان:

حفظ تعادل بدنی در کودکان از مهارت های مهم و یکی از  پیش نیازهای یادگیری در کودکان محسوب می شود.

مهارت های حرکتی را معمولاً در سه دسته ی مهارت های حرکتی درشت، ظریف و تعادل دسته بندی می کنند که پیش از این، به مهارت های حرکتی درشت و ظریف پرداخته شده است و شما می توانید مقالات مربوط به آن ها را در لینک های زیر مطالعه نمایید.

مهارت های حرکتی درشت

مهارت های حرکتی ظریف

تعادل یعنی توانایی فرد در حفظ و بازیابی وضعیت بدن.

تعادل عنصر اصلی تمام مهارت های حرکتی است. داشتن یک تعادل خوب بیانگر این است که شخص رابطه بین گرانیگاه (مرکز ثقل) بدن و سطح اتکای آن را در وجود خود، درونی کرده است.

وقتی بدن تعادل پیدا می کند که مرکز جرم (یا گرانیگاه) بدن بر سطح اتکا قرار گرفته باشد. 

پژوهش ها نشان می دهند که کودکانی که از مشکلات یادگیری رنج می برند، نسبت به کودکان عادی از تعادل ضعیف تری برخوردارند و این می تواند بیانگر اهمیت انجام تمرین های مناسب برای افزایش مهارت در حفظ تعادل بدنی در کودکان باشد.

اگر گرانیگاه بدن ما به بیرون از سطح اتکایمان انتقال یابد، بدن ما تعادل نداشته و در هر سو حرکت خواهد کرد.

 حرکت بدنی مناسب و کارآمد بسته به این است که فرد تا چه حد قادر است تعادل خود را کنترل کند و یا تعادل از دست رفته اش را دوباره برقرار کند.

تمرین های مختلف می توانند به کودکان کمک کنند تا بیاموزند که چطور استواری بدنشان را بهبود دهند و در حفظ و بازیابی تعادل خود، مهارت یابند.

ارزیابی تعادل بدنی در کودکان:

برای سنجش میزان تعادل موارد زیر را در کودک بسنجید. شما می توانید با عبارت های موفق، نیمه موفق و ناموفق و یا اعداد یک تا سه به به آن امتیاز دهید.

1_ کودک می تواند روی یک پا با چشمان باز، به مدت ۱۰ ثانیه بایستد.

2_ به راحتی روی تخته تعادل می ایستد.

3_ به راحتی روی تخته تعادل راه می رود.

4_ به راحتی روی تخته تعادل چهارگوشه ای می ایستد و آن را به صورت نوسانی کنترل می کند.

5_ در حالت چمباتمه زده، با کف پا روی زمین می نشیند در حالیکه بازوها به طرفین کشیده چشم ها بسته و پاشنه پاها به هم چسبیده اند و نوک پاها از هم فاصله دارد.(۱۰ ثانیه ۳ مرتبه)

6_ در حالیکه چشم ها باز و دست ها پشت کمر است، روی نوک پاها ایستاده و با زاویه ۹۰ درجه، بدن را به مدت ۱۰ ثانیه خم می کند.(۲مرتبه)

7_ در حالیکه روی پای چپ ایستاده، کف پای راست روی سطح داخلی پای چپ در ناحیه زانو یا ران قرار می گیرد. دست ها به کمر یا بالای سر و یا در دو طرف بدن رها شده و یا به طرفین باز هستند. همین عمل با پای دیگر به مدت ۱۵ ثانیه انجام می شود. (۲ مرتبه)

8_ کودک می تواند با چشم های بسته و بازوهای در راستای بدن و پاهای به هم چسبیده، ۱۵ ثانیه روی نوک پا بایستد.(۳مرتبه)

9_ تمرین قبل با چشم های بسته ولی در ۱۰ ثانیه و ۲ بار با هر پا انجام می شود.

10_ دستها در طول بدن، یک زانو بر روی زمین قرار می گیرد و کف پای دیگر روی زمین است. به مدت ده ثانیه بدون تکان خوردن، وضعیت خود را حفظ می کند. بعد از استراحت همین عمل با جا به جایی وضعیت پاها انجام می شود.

11_ نشستن در سه حالت را به خوبی انجام می دهد. (روی دو پا (به صورت دو زانو)، چهارزانو و روی چهارپایه به صورت عادی ولی بدون کمک کسی و یا تکیه به جایی)

12_ کودک می تواند روی اشیاء خاص و دارای ارتفاع، بدون کمک و حمایت بایستد و تعادل خود را حفظ نماید. (اشیائی مانند بشکه، لاستیک اتومبیل، صندلی و…)

13_ می تواند روی جا پاهای تعیین شده ای با قطر ۳۰ سانتیمتر قرار گیرد، بدون اینکه پاهای خود را از آن ها بیرون بگذارد و یا مسیری را با گذاشتن گام هایش بر روی جای پاها، ادامه دهد.

14_ می تواند با گرفتن دو طناب روی قوطی های کنسرو راه برود.

توضیح فعالیت:

1_  هر طرف یک قوطی خالی کنسرو را یک سوراخ تعبیه کنید.

 

2_ دو طناب هم اندازه را انتخاب کرده و هر کدام را از سوراخ های قوطی عبور داده و محکم گره بزنید. دو سمت طناب ها را مانند یک دسته ی بلند به دست کودک بدهید.

3_ کودک باید پاهایش را روی قوطی ها بگذارد و به کمک طناب ها، پاهایش را کنترل کرده و مسیری را طی کند.

 

• بهتر است برای کودکان کم سن تر از قوطی های با ارتفاع کم استفاده شود.
• در این فعالیت استفاده از کفش الزامیست.

 

 

 

15_ می تواند درون نردبانی که روی زمین خوابانده شده است راه برود.

به جز نردبان واقعی می توانید با گچ یا زغال نردبانی روی زمین طراحی کنید  و یا با کمک نخ کاموا، طناب یا چسب کاغذی روی موکت نردبانی ترسیم کنید.

16_ می تواند روی یک لبه، مانند لبه جدول، لبه باغچه و … چند قدمی بدون از دست رفتن تعادل و یا حمایت دیگران راه برود.

هر چند موارد بالا فعالیت هایی جهت سنجش میزان تعادل کودکان محسوب می شوند، ولی انجام مستمر هر یک از این فعالیت ها کمک مؤثری در افزایش توانایی حفظ تعادل بدنی در کودکان هستند.

تمرین های مناسب برای حفظ تعادل بدنی در کودکان :

تخته تعادل:

تخته تعادل انواع گوناگونی دارد که برخی مدل های آن در بازار موجودند و می توانبد برای تمرین های تعادلی از آن ها استفاده کنید.

انواعی از تخته های تعادل هم وجود دارند که از یک تخته تشکیل شده اند که از چهار طرف به وسیله طناب به چهار گوشه ی یک پایه عمودی یا دیوار متصل شده اند و مانند یک پل معلق عمل می کنند. کودک باید تمرین های مختلف راه رفتن، مانند راه رفتن به جلو و عقب و یا انجام یک فعالیت دیگر را ضمن راه رفتن بر روی آن انجام دهد. تمرین هایی مثل انداختن اشیائی مانند لوبیا در ظروفی که بر روی تخته تعادل و یا در مسیر آن تعبیه شده اند. مدل هایی از تخته تعادل را در تصاویر زیر مشاهده کنید.

 

 

اسکیت برد:

ایستادن، نشستن با زانو و یا خوابیدن به شکم بر روی اسکیت برد و حرکت دادن آن از تمرین های تعادلی محسوب می شود.

 

نشستن و برخاستن:

کودک باید روی زمین زانو بزند، به شکلی که روی زانوی خود ایستاده باشد و سپس از جای خود بلند شود و دوباره بنشیند. در این تمرین کودک نباید از دست هایش کمک بگیرد. کودک باید این تمرین را در حالت های چشم باز و چشم بسته انجام دهد.

پریدن و چرخیدن: 

در حالی که کودک به بالا می پرد، پاهایش را به دو طرف بدنش باز می کند و دست هایش را از دو طرف بالای سرش برده و دست می زند. برای تغییر این فعالیت کودک می تواند حین انجام این تمرین، چرخش های ربع دایره، نیم دایره و چرخش کامل داشته باشد.

لی لی کردن:

 لی لی کردن روی یک پا و سپس تغییر پا و نیز لی لی کردن با یک الگوی مشخص مثل : (چپ، چپ، راست، راست) و یا (راست، راست، چپ، راست، راست، چپ) و …

فعالیت های تک پا:

از کودک بخواهید که وسایلی را در حالیکه روی یک پا ایستاده است از روی زمین بردارد و توی سبد بیندازد. این فعالیت می تواند شامل جمع آوری توپ و پرتاب آن ها در سبد، جمع کردن اسباب بازی هایش از روی زمین و … باشد.

شکل دیگر این فعالیت به صورت جمع کردن کیسه های کوچکی با پا است. در چند کیسه کوچک یا لنگه جوراب، مقداری حبوبات مانند لوبیا بریزید و از کودک بخواهید با یک پا زیر آن ها بزند و آن ها را به سمت یک مقصد مشخص هدایت کند و یا آن کیسه ها را با انگشتان پایش برداشته و سبد یا کاسه ای با ارتفاع کم بیندازد.

تمرین دیگر حمل کیسه های لوبیا بر روی پشت یک پا و رفتن لی لی به سمت مقصد مشخص شده است.

بالا و پایین پریدن:

پرش بر روی تخته پرش یا ترامپولین، تشک یا تخت خواب فنری و یا لاستیک کامیون از تمرین هایی برای افزایش حفظ تعادل بدنی کودکان هستند.

پرش جفت پا:

این تمرین برای کودکانی که هماهنگی حرکتی ضعیفی دارند، تمرین دشواری است. این تمرین ترکیبی از تعادل، حرکت بدنی، توازن و هماهنگی است و بعضی کودکان در شروع برای انجام آن نیاز به کمک دارند.

بازی با حلقه (هولاهوپ):

فعالیت اول با این حلقه ها چرخاندن حلقه به دور بازو، ساق پا، سینه و کمر است.

برای سایر تمرین ها، یک یا چند حلقه را روی زمین قرار داده و از کودک می خواهیم که توپ را داخل آن به زمین بزند و دوباره بگیرد.

می توانیم یک یا چند حلقه را به صورت عمود بر زمین نگه داریم و از کودک بخواهیم از توی آن ها بگذرد. 

تمرین با طناب:

بازی های حرکتی مختلفی را می توان با طناب انجام داد. اما تمرین هایی که به حفظ تعادل مربوط هستند شامل این موارد می شوند:

• طناب را روی زمین به صورت مستقیم و یا به شکل مارپیچ یا خطوط منحنی، قرار می دهیم و از کودک می خواهیم با حفظ تعادل خود بر روی آن حرکت کند.
• کودک می تواند روش های مختلف راه رفتن، مانند تمرین های موجود در مقاله مهارت های حرکتی درشت و نیز راه رفتن ساده به جلو و عقب را در این فعالیت تمرین کند.
• طناب را با ارتفاع کوتاهی از زمین می بندیم و یا دو سر آن را به کمک فرد دیگری در دست می گیریم و از کودک می خواهیم که به صورت جفت پا و یا تک پا از یک سمت طناب به سمت دیگر آن بپرد. کودک در این تمرین می تواند رو به طناب بایستد و یا پهلویش به طرف طناب باشد.
• از کودک می خواهیم در حالی که روی یک پا ایستاده و سعی در حفظ تعادل خود دارد، سر طناب را به مکان های خاصی گره بزند.
• از کودک می خواهیم که به صورت لی لی به دو طرف طنابی که روی زمین کشیده شده است به چپ و راست و یا جلو و عقب پرش کند.

دوچرخه سواری:

یادگیری دوچرخه سواری (بدون استفاده از چرخ های کمکی)، تمرینی است که هر چند در ابتدا برای اغلب کودکان دشوار است، اما غیرممکن نیست و با کمک به کودک و تمرین مستمر به راحتی فراگرفته می شود و از تمرین های بسیار خوب برای افزایش و حفظ تعادل محسوب می شود.

جمع بندی:

مهارت های ادراکی حرکتی مختلف از پیش نیازهای یادگیری کودکان هستند. کودکانی که بازی های حرکتی را به طور مستمر انجام می دهند، علاوه بر سلامت جسم و روان در یادگیری نیز بسیار تواناتر از سایرین عمل می کنند و آموزش پذیری بالاتری دارند.

با استفاده از تمرین های معرفی شده، فرزند خود را در افزایش مهارت های جسمی و یادگیری کمک نمایید.

طرح کلی و بیشتر تمرین های این مطلب از کتاب «مهارت های مورد نیاز کودکان برای ورود به مدرسه» تالیف دکتر احمد عابدی و دیگران گرفته شده است.