آب بازی کودکان در خانه_ ده ها فعالیت مفید و جذاب آموزشی با آب

آب بازی کودکان یکی از جذاب ترین، هیجان انگیزترین و مفرح ترین بازی های مورد علاقه بچه هاست. بازی با آب به هر شکلی و در هر محیطی می تواند سبب تخلیه هیجانات و کاهش تنش های عصبی در کودک شود. معمولاً آب بازی یکی از پیشنهادهایی است که می تواند یک کودک را از بدترین شرایط روحی و عصبی به آرامش و احساس بهتر برساند.  علاوه بر آن آب می تواند یک ابزار آموزشی ارزشمند هم به حساب آید که می توان از طریق آن، مفاهیم مهمی را در زمینه های مختلف آموزشی به کودک آموخت.

به دلیل شرایط زندگی امروز و اینکه معمولاً بیشتر خانواده ها مکان مناسب و فضای باز کافی برای آب بازی کودکان در اختیار ندارند، در این مطلب به معرفی روش هایی برای آب بازی کودکان در خانه می پردازم که علاوه بر جذابیت و سرگرم کنندگی برای کودک، می توانند بازی های آموزشی مفیدی برای بچه ها باشند و سبب ایجاد پیش زمینه های تجربی برای یادگیری مفاهیم مهمی در دروس علوم و ریاضی گردند.

آب بازی کودکان چه مفاهیمی را می تواند به آنها بیاموزد؟

همان طور که در مطالب قبلی توضیح دادم ، کودکان برای یادگیری مطالب آموزشی و علمی، نیازمند تجربه های ملموس و واقعی در مورد آن موضوعات هستند. تجربه های شخصی وعینی به آنها کمک می کند تا پیش زمینه های تجربی لازم برای درک آن موضوعات در وجود آنها ایجاد شده باشد و یادگیری آن مطلب را در مدرسه برایشان آسان تر و قابل فهم تر می گرداند.

بازی با آب می تواند پیش زمینه های درک بعضی از مفاهیم مهم ریاضی و علوم مانند گنجایش و حجم، مقدار، جرم، وزن، چگالی، خواص کلی مایعات، خواص آب، تبدیل حالات ماده‌ و بسیاری موارد دیگر را در ذهن کودک ایجاد کند و حس کنجکاوی، روحیه پرسشگری و خلاقیت آنها را نیز افزایش دهد.

آب بازی در خانه:

امروزه به دلیل زندگی شهری و آپارتمان نشینی دسترسی بسیاری از خانواده ها به فضای باز و یا مکان های مناسب برای آب بازی کودکان بسیار محدود شده است.

از طرفی حتی در صورت در اختیار داشتن فضای باز مناسب، آب بازی یک بازی تابستانی محسوب می شود.

یکی از فواید آب بازی کودکان در محیط های بسته و داخل خانه، امکان انجام آن در همه فصول سال و قابل اجرا بودن آن در کوچک ترین محیط های داخل منزل مانند حمام و یا آشپزخانه می باشد.

وسایل یا مواد اضافی مورد نیاز:

چه کودک در فضای باز، در حیاط، در کنار رودخانه یا دریا بازی کند چه در محیط های بسته داخل منزل، می توان با تعدادی وسیله یا ماده اضافی، هم به جذابیت آب بازی برای آنها افزود و هم جنبه آموزشی بیشتری به بازی آنها داد.

ظروف مختلف :

شامل تعدادی سطل، کاسه یا پارچ پلاستیکی، سبد یا آبکش، قیف، لیوان، اسپری آب پاش، بطری های کوچک و بزرگ، قوری یا کتری کوچک و…

نکته: برای پیشگیری از خطرات احتمالی، از وسایل شیشه ای یا شکستنی برای بازی کودکان استفاده نکنید.

مواد مختلف:

شامل شکر، نمک (یا سایر مواد خوراکی رنگی و یا محلول در آب)، شن، سنگریزه، رنگ خوراکی مایع یا پودری و یا جوهر های رنگی، صابون مایع یا شامپو برای تولید کف

نکته: برای تولید کفی که کودک احتمالاً به دست یا بدن خود می مالد، از مایع ظرفشویی و پودر لباسشویی استفاده نکنید.

وسایل اضافه:

مانند: سرنگ، قطره چکان، شلنگ باریک، چوب پنبه، توپ پینگ پنگ یا قطعات یونولیت(وسایل شناور بر روی آب)، کاغذ، مقوا، فویل آلومینیوم،بادکنک، اسفنج، نخ کاموا، چوب، مخروط های کاج، برگ و…

این مواد و وسایل می توانند به تنوع بازی کودکان اضافه کرده و نکات آموزشی ارزشمندی به آنها بیاموزند و فرصت بیشتری برای بروز خلاقیت کودکان ایجاد نمایند.

چگونه از این وسایل برای آب بازی کودکان استفاده کنیم؟

یک حمام گرم و یک تشت آب نسبتاً بزرگ، چند عدد کاسه در ابعاد مختلف، آبکش، قیف، سرنگ و اسپری آب پاش و مقداری ماده کف کننده مثل شامپو و کمی رنگ خوراکی، به خودی خود می توانند یک اتاق بازی فوق العاده را برای کودک ایجاد نمایند که او را ساعت ها به خود مشغول کند.

کودک ضمن بازی با این ابزار و وسایل، حتی اگر بی هدف و صرفاً سرگرم کننده به نظر برسد، تجربه های ارزشمندی از مفاهیم مختلف علمی به دست خواهد آورد که در آینده و در زمان مطالعه این مفاهیم در مدرسه، به درک بهتر آنها کمک خواهد کرد.

اما علاوه بر این، فعالیت های پیشنهادی زیر هم می توانند در ضمن آب بازی کودکان، موارد بیشتری را به این تجربیات بیفزایند.

فعالیت ها:

فعالیت های گروه اول، بازی با یخ های رنگی:

مقداری رنگ خوراکی یا جوهر رنگی را به آب اضافه کنید و از کودک بخواهید آب را با هم زدن یکنواخت کند.

آب رنگی را در قالب های کوچک یخ ریخته و در فریزر قرار دهید.

پس از منجمد شدن، شما چند قطعه یخ رنگی جذاب برای بازی کودک در اختیار دارید که می توانید از آنها به روش های مختلفی برای بازی فرزندتان استفاده کنید.

* برای مثال هنگامی که کودک در تشت یا وان آب مشغول بازی است، می توانید چند قطعه یخ رنگی در اختیار او قرار دهید تا با آن ها بازی کند. اختلاف دمای آب و یخ را احساس کند و شاهد آب شدن قطعات یخ در آب و یا در محیط و پس دادن رنگ آن ها باشد.

* شما می توانید یک پارچ یا تنگ شفاف را روی میز یا کابینت آشپزخانه مقابل کودک قرار دهید و قطعات یخ رنگی را داخل آن بیندازید تا فرزندتان آب شدن آنها و پخش شدن رنگ در آب را مشاهده کند. اگر یخ ها در رنگ های مختلفی باشند، کودک ترکیب های جدید رنگ را پس از حل شدن یخ ها مشاهده خواهد کرد.

* همچنین تعدادی یخ را در یک لیوان شفاف بریزید و از کودک بخواهید روی بدنه بیرونی لیوان ارتفاع یخ ها را علامت بزند. مجدداً پس از آب شدن یخ ها ، ارتفاع آب را نیز علامت بزند. محل این دو علامت را با هم مقایسه کند و هر چه در مورد آن فکر می کند، توضیح دهد.

نکات آموزشی: حل شدن رنگ در آب، پخش شدن رنگ در آب به وسیله هم زدن ، تبدیل شدن آب به یخ در اثر سرما، تبدیل دوباره یخ به آب در اثر گرما، پیش زمینه درک مفهوم حجم، آشنایی با ترکیب رنگ ها و ایجاد رنگ های جدید

فعالیت های گروه دوم، حجم و گنجایش:

* ظروف مختلف مانند سبد، آبکش یا قیف که آب از آنها عبور می کند و ظروف دیگری مانند کاسه یا لیوان را به کودک بدهید تا تفاوت آنها را لمس کند‌ از او بخواهید با ظروفی که دارد، ظرف دیگری را از آب پر کند.

* از او بپرسید که چطور می تواند فقط با قیف آب را جا به جا کند (او را راهنمایی کنید تا بفهمد که می تواند با انگشت یا به هر شکل دیگری، سوراخ قیف را مسدود کند.)

* دو ظرف که شکل ظاهری کاملاً متفاوت ولی حجم تقریباً یکسانی دارند(مانند یک تشت یا کاسه کوچک و یک لیوان) در اختیار کودک قرار دهید و از او بخواهید که بفهمد کدام یک گنجایش بیشتری دارد.

* دو ظرف با اندازه متوسط به کودک بدهید و از او بخواهید تا حدس بزند که کدام یک گنجایش بیشتری دارد. سپس از او بپرسید که به چه روشی می تواند آنها را مقایسه کند. به او یاد بدهید که با یک پیمانه کوچک تر هر دو را پر کند و آنها را مقایسه کند. برای کودکانی که مقایسه عددی تعداد پیمانه ها را بلد نیستند از مقایسه یک به یک پیمانه ها استفاده کنید؛ یعنی یک پیمانه در ظزف اول یکی در ظرف دوم و الی آخر

* یک ظرف بزرگ و یک ظرف کوچک به کودک بدهید و بپرسید ظرف بزرگ با چند تا از ظرف کوچک پر می شود؟

* اجازه دهید کودک طرز استفاده از سرنگ و قطره چکان را یاد بگیرد و گنجایش ظروف کوچک مانند استکان یا فنجان را بر اساس تعداد سرنگ یا قطره چکان اندازه بگیرد.

* مقداری رنگ خوراکی یا جوهر به آب اضافه کنید تا کودک ضمن جا به جا کردن آب در ظروف شفاف، سرنگ و یا قطره چکان، بهتر متوجه ویژگی های مایعات و ارتفاع آب در ظروف گردد.

نکات آموزشی: پیش زمینه های درک مفهوم حجم در مایعات و گنجایش ظروف، حجم های مساوی و نامساوی و ارتباط آن با ارتفاع و سطح ظرف، شکل گیری مایعات به شکل ظروف مورد استفاده

فعالیت های گروه سوم، نفوذپذیری یا نفوذناپذیری:

* یک ورق فویل آلومینیوم مخصوص آشپزی را به شکل یک تشت یا کاسه فرم دهید، لبه  های آن را کمی برگردانید و یا دو بار به داخل تا بزنید تا تیزی نداشته باشد و آن را در اختیار کودک قرار دهید تا آب را با آن جا به جا کند. همچنین می توان ورق فویل را به شکل یک جوی آب باریک برای جاری کردن آب استفاده کرد.

* از کودک بپرسید که آیا می توان همین کار را با کاغذ یا مقوا انجام داد؟ و در صورت لزوم آن را امتحان کنید. از کودک دلیل این تفاوت را بپرسید و او را به سمت درک نفوذپذیری و یا نفوذناپذیری هدایت کنید. از او بپرسید آب، در چه چیزهایی دیگری فرو می رود (نفوذ می کند) و در چه چیزهایی فرو نمی رود. پارچه، حوله، دستمال کاغذی، خاک سنگ و وسایل و مواد مختلف دیگری را امتحان کنید.

* با لوله های پلاستیکی، بطری های یک بار مصرف آب، قیف، شلنگ و … یک شبکه ارتباطی ایجاد کنید تا آب با ریختن به درون یکی، به بقیه جریان پیدا کند. مانند تصویر زیر:

* از او بپرسید به نظر تو بهتر است آب در مواد یا اجسام فرو برود یا خیر؟ و سپس او را به تفکر درباره اینکه هر گروه از این وسایل یا مواد چه استفاده ای برای ما دارند، وادارید.

بچه ها می توانند درک کنند که هر دو ویژگی، کاربردهای مفیدی در زندگی ما دارند؛ به عنوان مثال ما از چیزهایی که آب در آن ها نفوذ نمی کند، برای نگهداری آب و از چیزهایی که آب در آنها نفوذ می کند، برای خشک کردن، استفاده می کنیم.

* یکی از روش های جالب دیگر برای اسفاده از خاصیت نفوذ پذیری مایعات و آب، این است که دو لیوان حاوی آب را که با جوهر یا رنگ خوراکی به دو رنگ متفاوت درآورده اید، در دو طرف و یک لیوان در وسط قرار دهید. طناب پنبه ای یا دستمال کاغذی حوله ای لوله شده را بین دو لیوان طوری قرار دهید که یک طرف طناب یا دستمال کاغذی در لیوانِ حاوی آب رنگی و یک طرفش در لیوانِ خالی وسطی قرار بگیرد. پس از چند ساعت آب از طریق دستمال یا طناب به لیوان وسط منتقل شده و رنگ آب درون این لیوان نیز ترکیبی از رنگ های لیوان های دو طرف می شود.

* کاغذ، مقوا، پارچه، دستمال کاغذی و یک تکه چوب را در آب بیندازید . همین وسایل را درون کیسه پلاستیکی قرار داده و آن را هم در آب بیندازید و مدتی صبر کنید.

کودک به این شکل و با مقایسه این وسایل پس از مدت زمان کوتاهی، تفاوت میزان نفوذ آب درون هر کدام را مشاهده خواهد کرد.

نکته: عبارت های فرو رفتن آب، نفوذ کردن آب و یا جذب شدن آب به وسیله اشیاء یا مواد مختلف را به کار ببرید و هر کدام را که کودک درک بهتری از آن داشت، بیشتر استفاده کنید.

نکات آموزشی: تجربه مفاهیم نفوذپذیری یا نفوذناپذیری آب در مواد مختلف، جریان یافتن آب و فواید و کاربرد هر یک از این ویژگی ها در زندگی

فعالیت های گروه چهارم، بازی با کف و حباب:

* با مقداری صابون مایع یا شامپو کف درست کنید و اجازه دهید کودکان با کف درست شده بازی کنند، کف را به ظروف مختلف منتقل کنند، آن ها را با دست حالت دهند و یا با آنها حباب درست کنند.

* حلقه های پلاستیکی نازک یا مفتول نازک فلزی که به شکل یک حلقه درآورده اید، برای درست کردن حباب ها مناسب هستند. کودک همچنین می تواند با دمیدن در یک نی نوشابه یا لوله خودکار که در ظرف آب و صابون قرار داده شده است، حباب درست کند.

نکته: برای ساخت حباب های ماندگار تر و بزرگ تر می توانید مقداری مایع ظرفشویی را به آبی که شکر در آن حل شده است، اضافه کنید.

برای درست کردن کف رنگی چند قطره رنگ خوراکی یا جوهر رنگی به آب اضافه کنید.

فعالیت های گروه پنجم، محلول و نامحلول:

* مواد مختلفی را به کودک بدهید تا مواد حل شدنی و حل نشدنی در آب را شناسایی کند. مقداری از مواد محلول و نامحلول مانند رنگ خوراکی، خاک، شن، نمک، شکر، قند، سنگریزه، حبوبات و … را در اختیار کودک قرار دهید تا کودک حل شدن و یا حل نشدن آن ها را در آب امتحان کند. کودک خود به این نتیجه خواهد رسید که هم زدن در سرعت حل شدن مواد تأثیر دارد اما می توانید این مسئله را نیز آزمایش کنید.

* مایعات حل شدنی و حل نشدنی را هم آزمایش کنید. مقداری چای، آب مربا، شربت یا هر مایع حل شدنی دیگری را به کودک بدهید تا در آب حل کند. سپس مقداری آب و روغن مایع را در یک بطری یا لیوان بریزید و هم بزنید. تفاوت این دو نوع ماده را به کودک نشان دهید.

* تفاوت روغن را با سایر مواد نامحلول در آب، به کودک نشان دهید. (روغن حل نشدنی است و روی آب قرار می گیرد، سنگریزه یا شن حل نشدنی هستند و زیر آب قرار می گیرند.) اگر این فعالیت را با آب رنگی انجام دهید، برای کودک جذاب تر خواهد بود.

* در این زمینه، می توانید مقداری از مواد خشک حل شدنی و حل نشدنی مانند نمک، شکر، شن و … را در کیسه های پارچه ای نازک ریخته و به کودک بدهید تا با تکان دادن آن ها در آب، حدس بزنند که کدام کیسه حاوی ماده حل شدنی بوده است.

مثلاً در یکی نمک و در دیگری شن بریزید و از کودک بخواهید ابتدا با لمس کردن کیسه ها حدس بزند که کدام کیسه حاوی نمک است و کدام شن. سپس با تکان دادن کیسه ها در آب حدس خود را امتحان کند.

نکات آموزشی: کودک با مفهوم حل شدن آشنا می شود و تعدادی از مواد محلول یا نامحلول در آب را می شناسد. ویژگی های ته نشین شدن یا رونشین شدن را در مواد حل نشدنی مشاهده می کند.

فعالیت های گروه ششم، شناور شدن یا فرورفتن در آب:

* اشیاء مختلفی را به کودک بدهید تا شناور بودن یا فرو رفتن آنها را در آب امتحان کند. وسایلی مانند قطعات پلاستیکی یا چوبی، یونولیت، بادکنک بادشده، توپ پینگ پنگ، میوه کاج، برگ تازه یا خشک درخت، سنگریزه، قاشق، چنگال، میخ، سکه، گیره کاغذ و …

* پس از امتحان عملی یکی دو مورد از آنها، از کودک بخواهید قبل از آزمایش، ابتدا حدس بزند که آیا این وسیله جدید در آب فرو می رود یا شناور می ماند و سپس حدس خود را امتحان کند.

* یک سبد یا آبکش کوچک را در اختیار کودک قرار دهید تا به کمک آن اشیاء شناور بر روی آب را جمع آوری کند.

* یک آهنربا به نخی ببندید و به کودک بدهید تا وسایلی مانند میخ، پیچ، گیره کاغذ و…  را که در آب فرو رفته اند، با آن بیرون بیاورد.

نکته: برای توضیح شناور ماندن و فرو رفتن در آب، به کودک نگویید وسایل سبک روی آب می مانند و وسایل سنگین زیر آب می روند.

یکه تنه درخت، سنگین تر از یک سوزن یا یک سنگریزه کوچک است، اما سنگریزه یا سوزن در آب فرو می روند و چوب یا همان تنه درخت روی آب شناور می ماند.

در این مورد که به چگالی آن اجسام به نسبت چگالی آب ارتباط دارد، توضیح ندادن بهتر از توضیح اشتباهی است که احتمالاً در ذهن کودک باقی خواهد ماند.

بهتر است در صورت لزوم بگوییم: “بعضی وسایل از موادی درست شده اند که در آب فرو می روند و بعضی وسایل از موادی ساخته شده اند که روی آب شناور می مانند.”

با دیدن ویدیوی زیر می توانید ایده های دیگری برای انجام آزمایش های جالب، هنگام آب بازی کودکان به دست آورید.

برای دانلود ویدیو روی ویدیو کلیک راست کنید و Save video as را بزنید.

ویدیو از کانال: www.youtube.com/channel/UC295-Dw_tDNtZXFeAPAW6Aw

جمع بندی:

آب بازی به خودی خود یک بازی و فعالیت سرگرم کننده، جذاب و هیجان انگیز برای کودک است و سبب تخلیه هیجانات و ایجاد آرامش در کودکان می گردد.

علاوه بر آن آب بازی کودکان برای آن ها اثرات آموزشی ارزشمندی به دنبال دارد و می تواند زمینه ساز درک مفاهیم مهم علمی در آن ها شود. اضافه کردن تعدادی ابزار و وسیله ساده و یا مواد مختلف می تواند به این مسئله کمک زیادی بکند.

از امکانات ساده و در دسترس خود استفاده کرده و خانه را به یک محیط  آموزشی شاد، دوست داشتنی و ارزشمند تبدیل کنید.

این مطالب را هم ببینید:

شش بازی فکری برای کودکان پیش از دبستان

آموزش اعداد به کودکان(قسمت اول)