مهارتهای پیش نیاز یادگیری (تقویت ادراک شنیداری در کودکان)

ادراک شنیداری نیز مانند ادراک دیداری از پیش نیازهای مهم یادگیری در انسان است. یکی از مهمترین حوزه های یادگیری که این مهارت نقشی بسیار مهم و کلیدی در آن دارد، یادگیری زبان است. همین موضوع نشان می دهد که تقویت ادراک شنیداری در کودکان تا چه میزان مهم و حیاتی است. در این مطلب، به بررسی جنبه های مختلف آن و راههای تقویت ادراک شنیداری در کودکان خواهم پرداخت.

پیش نیازهای یادگیری:

انسان ها برای یادگیری هر موضوعی به گروهی از مهارت های ذهنی و جسمی نیاز دارند. برای یادگیری های مدرسه که شامل یادگیری خواندن و نوشتن، ریاضی و بقیه دروس می باشد، لازم است که این پیش نیازها را به درستی تشخیص داده و آنها را در کودکان ارتقا دهیم. در این صورت، یادگیری موضوعات آموزشی برای کودکان بسیار ساده تر و دلپذیرتر خواهد گردید.
بسیاری از کودکانی که در یادگیری مشکل دارند و جزء دانش آموزان ضعیف در تحصیل به شمار می آیند، کودکانی هستند که علیرغم داشتن هوش کافی، در یک یا چند مورد از این پیش زمینه ها دچار ضعف هستند. ادراک شنیداری نیز همانند ادراک دیداری یکی از این پیش زمینه های مهم است.

ادراک شنیداری چیست؟

اصولاً ما چه زمانی می گوییم که مطلبی را درک کرده ایم؟ تفاوت بین شنیدن و درک شنیداری از این جا آغاز می شود.

شنوایی یک حس است که به سلامت گوش و سایر اندامهای دخیل در امر شنیدن، مانند اعصاب شنوایی ارتباط دارد. اما ممکن است کودکان و یا بزرگسالانی باشند، که با وجود سلامت کامل گوش و برخورداری از شنوایی کاملاً طبیعی، که توسط پزشک متخصص یا کارشناس شنوایی سنج تأیید شده است، درک شنیداری کامل و درستی نداشته باشند و نشانه هایی را از خود بروز دهند به این معنا که نمی توانند از این شنوایی سالم و طبیعی خود، به طور مؤثری استفاده نمایند. این افراد در زندگی و یادگیری با مشکلاتی مواجه می شوند که ناشی از ضعف آنها در ادراک شنیداری است. حتی ممکن است گاهی تظاهر رفتار بیرونی آنها به گونه ای باشد که دیگران از خود بپرسند: آیا این فرد واقعاً درست می شنود؟ آیا شنوایی او واقعاً دچار مشکل نیست؟

این مهارت، از تعدادی خرده مهارت جزئی تر تشکیل شده است که نام آنها در زیر آورده شده است:

خرده مهارت های ادراک شنیداری:

• آگاهی واجی
• تمیز شنیداری
• حافظه شنیداری
• توالی شنیداری
• ترکیب شنیداری

چرا پرورش این مهارت ها در کودکان اهمیت دارد؟

یکی از اصلی ترین کارکردهای ادراک شنیداری برای انسان، تأثیر بسیار اساسی و مهم آن در یادگیری جنبه های مختلف زبان است. کودکان برای درک صحبتهای دیگران و توانایی صحبت کردن، نیازمند داشتن شنوایی طبیعی و نیز تقویت ادراک شنیداری در خود هستند. بنابراین به واسطه وجود این نیاز، مهارت ادراک شنیداری در کودکان، امکان رشد می یابد. این روند در زمینه یادگیری خواندن و نوشتن نیز ادامه پیدا می کند و همچنان حس شنوایی و  ادراک شنیداری از ملزومات اصلی یادگیری این دو بُعد زبان در مدرسه به شمار می روند.

بر این اساس، تقویت ادراک شنیداری در کودکان، بیشترین تأثیر را بر یادگیری جنبه های مختلف زبان می گذارد. بسیاری از کودکانی که در خواندن، نوشتن و املا دارای اختلال تشخیص داده می شوند، از ضعف در ادراک شنیداری رنج می برند. همچنین تمامی دروس شفاهی مدرسه وابستگی تنگاتنگی با کیفیت شنیدن، هم از نظر سلامت گوش و هم از نظر ادراک شنیداری دارند.

بنابراین وقتی در مورد شنیدن به عنوان یکی از ملزومات یادگیری در کودکان سخن می گوییم با دو مسئله جداگانه مواجه هستیم:

1_ سلامت گوش کودک یا دانش آموز که بایستی مورد توجه و پیگیری قرار گیرد.

2_ بررسی مهارت ادراک شنیداری و تقویت آن.

برخی از نشانه های ضعف در ادراک شنیداری:

کودکانی که توانایی تمایز قائل شدن و تفکیک آواهای نزدیک به هم را ندارند، در به خاطرسپاری و یادآوری مناسب شنیده ها دچار مشکلند و به طور مثال دستورالعمل ها را فراموش کرده و یا ناقص انجام می دهند، مشکلات عدیده ای در زمینه بیان و تلفظ کلمات و ساختار جملات دارند و به طور کلی در پردازش، معنابخشی و استفاده صحیح و کامل از اطلاعاتی که توسط شنیدن دریافت می کنند، با مشکل مواجهند، در صورت سلامت گوش و حس شنوایی، احتمالاً در مهارت ادراک شنیداری ضعیف هستند.

در مدرسه نیز نارساخوانی، جاماندن همیشگی از متن املا، جا انداختن زیاد کلمات در هنگام دیکته نویسی، اجرا نکردن کامل یا صحیح هرگونه دستورالعمل آموزشی که به صورت شفاهی ارائه شده باشد، مانند فراموش کردن تکالیف منزل توسط آموزگار بیان شده اند، ضعف در دروس شفاهی، عدم توانایی در به خاطر سپردن روزهای هفته، ماههای سال یا اعداد متوالی و … می توانند از نشانه های کودکان دارای ضعف در این مهارت باشد.

این گروه از کودکان، به تبع این مشکل خود، در یادگیری همه موضوعاتی که به مهارت ادراک شنیداری وابسته اند، با مشکل مواجه خواهند شد. بنابراین تقویت ادراک شنیداری در کودکان، قبل از ورود آنها به مدرسه، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

آیا تقویت این مهارت برای همه کودکان الزامی است؟

همان طور که در ویدیوی (چه مهارت هایی را به یک کودک پیش دبستانی بیاموزیم؟) توضیح دادم، تقویت برخی از مهارتهای پایه ای می تواند، یادگیری و آموزش را برای کودکان، ساده تر و لذت بخش تر گرداند. مهارت ادارک شنیداری با توجه به تأثیر مهم و گسترده ای که در یادگیری دروس مختلف مدرسه دارد، از جمله موارد مهم لیست پیش نیازهای یادگیری است.

بنابراین با توجه به قابیلت رشد این مهارت، فرزند یا دانش آموز شما در هر سطحی از این مهارت که قرار داشته باشد، با تمرین ها و فعالیت های مناسب می تواند توانایی خود را در آن ارتقا داده و از مزایای برخورداری از سطح بالاتر این مهارت در زندگی و آموزش خود برخوردار شود. بنابراین تقویت ادارک شنیداری برای همه کودکان توصیه می گردد.

راه های تقویت ادراک شنیداری:

توجه دادن کودک به تشخیص صداهای محیطی، تکرار ریتم، به خاطرسپاری و یادآوری واژه ها، عبارت ها یا جملات کوتاه، تشخیص صداهای آغازین و پایانی در کلمات، پیدا کردن کلمات هم قافیه، پیدا کردن منبع صدا و  تمرین های مشابه می تواند سبب تقویت مهارت ادراک شنیداری در کودکان گردد. در ویدیوی زیر به توضیح بیشتر این مطلب و تشریح بیشتر راهکارها و تمرین های مناسب برای پرورش این مهارت در کودکان، قبل از ورود به مدرسه پرداخته شده است.

مدت زمان فایل ویدیویی: 25 دقیقه

منبع تصویر شاخص این نوشته: freepik.com

محصول «فعالیت های پیش دبستانی» (برای مشاهده و اطلاع از نحوه تهیه، بر روی نام یا تصویر این محصول بزنید.)

ویدیوی مهارتهای پیش نیاز یادگیری(تقویت اداراک دیداری در کودکان) را نیز مشاهده نمایید.