افزایش هوش کلامی کودک، درک مطلب و یادگیری با استفاده از کلمات جدید

افزایش هوش کلامی کودک با یک راهکار ساده و بدون هزینه

برای افزایش هوش کلامی کودک ، باید در گفتگو با او تنوع گفتاری داشته باشیم و از گفتگوهای مختصر و خلاصه بپرهیزیم. استفاده از کلمات جدید سبب افزایش وسعت دایره کلمات کودک می شود. این مسئله علاوه بر افزایش هوش کلامی کودک، سبب توانمند شدن او در درک مطلب و نیز بالا رفتن یادگیری او در همه زمینه ها می شود.

والدین باید همواره تلاش کنند که کلمات جدیدی را به صحبت­ هایشان وارد کنند و به گنجینه لغات کودک بیفزایند. غنی بودن گنجینه لغات کودک موضوع بسیار مهمی است که کمتر به آن بها داده شده است. برای آگاهی بیشتر در این باره مقاله ۹ راه گسترش گنجینه لغات کودک را مطالعه نمایید.

چگونه با کودک صحبت کنیم؟

برای افزایش کلمات موجود در حافظه کودک یا به عبارتی غنی تر شدن گنجینه کلمات او باید از گفتگوهای کوتاه بپرهیزیم و کلام خودمان را بسط و گسترش دهیم.

برای روشن تر شدن موضوع به مثال زیر توجه کنید:

فرض می کنیم مادری می خواهد یک سیب به فرزندش بدهد. او می تواند سیب را به سمت کودک بگیرد و هر یک از موارد زیر را بگوید:

* بگیر!

*سیب!

*بیا سیب بخور!

*پسرم/ دخترم، بیا سیب رو بگیر و بخور!

*پسرم/دخترم، بیا این سیب خوشرنگ و آبدار رو بگیر و بخور!

* پسر/دختر قشنگ و نازنینم، بیا ببین چه سیب آبدار و خوشرنگی! چقدر هم خوشبو است، خیلی هم خاصیت داره. بیا این میوه رو بگیر و بخور تا از خوردنش لذت ببری!

در همه موارد بالا مادر منظور خود را رسانده و کودک هم متوجه منظور مادر می شود. اما علاوه بر اینکه در آخرین جملات ارتباط بهتر و موثرتری از نظر عاطفی احساس می کنیم، کودک نیز با چندین کلمه ارزشمند و کاربرد صحیح آن ها در جمله آشنا می گردد.

( هر چند موضوع برقراری ارتباط عاطفی و تاثیرگذاری بیشتر کلام هم مسئله بسیار مهمی است ولی با توجه به موضوع این مقاله، به آن نمی پردازم.)

بسط  و گسترش دادن جملات در گفتگو با کودک، سبب گستردگی هر چه بیشتر دایره لغات کودک و به تبع آن، بهبود درک­ مطلب او می گردد.

 

چگونه کلام خود را بسط و گسترش دهیم؟

برای گسترش دادن کلام راه های مختلفی وجود دارد. در اینجا به دو مورد از ساده ترین این روش ها که استفاده از صفات و تشبیهات جدید است اشاره می کنم.

الف) صفت:

یکی از راحت ترین و کارآمدترین روش­ های بسط دادن کلام، استفاده از صفت های متنوع برای کلمات اصلی جمله است.

صفت های مختلف به درک بهتر مفهوم جمله و شراطی که درباره آن صحبت می کنیم، کمک می کنند.

مثال بالا را به یاد بیاورید: در جملات اول درست است که کودک متوجه منظور مادر می شود، اما در جمله آخر چند ویژگی قابل توجه دیگر از سیب هم یادآوری شده است.

صفت های قشنگ، نازنین، آبدار، خوشرنگ و خوشبو به سادگی به عمق و ارزشمندی گفتگوی بین مادر و فرزند افزوده اند.

در ادامه این مطلب تعدادی از صفات قابل فهم و مناسب برای کودکان پیش دبستانی و دبستانی ارائه خواهد شد.

ب) تشبیه:

تشبیه در ادبیات، جایگاه ویژه ای برای زیباسازی کلام دارد.

اما درست مانند صفت، کاربرد مهم و دیگر آن، کمک به درک بهتر و لمس واقعی تر مفهومی است که درباره آن صحبت می کنیم.

شما می توانید بگویید سفید اما وقتی می گویید مثل برف سفید یا مثل پنبه سفید، شنونده تصویرسازی ذهنی بهتری از این کلمه در ذهن خود خواهد داشت.

او از مقایسه شیئی که شما به سفیدی آن اشاره دارید با برف یا پنبه، متوجه نهایت احساس شما برای انتقال مفهوم سفیدی می شود.

برای کودکان نیز استفاده از تشبیهات ساده و قابل فهم، کمک موثری به بالا رفتن درک آن ها نسبت به مفهوم مورد نظر می کند.

علاوه بر این، کودک هم یاد می گیرد که در صحبت های خودش هم از تشبیهات مختلف استفاده کند و به رساتر بودن و زیبایی کلامش بیفزاید.

نکته:

استفاده از صفات و تشبیهات مناسب به دلیل کمک به تخیل و تصویرسازی ذهنی، علاوه بر موارد گفته شده سبب افزایش دقت و توجه کودک، تقویت حافظه و نیز کمک به پرورش هوش مکانی یا تصویری کودک می گردد.

 

آیا استفاده از کلمات جدید برای کودک دشوار نیست؟

مسلماً اولین باری که کودک یا حتی یک فرد بزرگسال، با کلمه جدیدی مواجه می شود، درکی از معنای آن نخواهد داشت.

شنونده در بهترین حالت فقط می تواند با توجه به کاربرد آن، معنایی نزدیک به معنی آن کلمه را حدس بزند.

کودک در اولین برخورد با یک کلمه معنی آن را می پرسد. اما احتمالا به زودی آن کلمه و یا معنیش را فراموش خواهد کرد. او به احتمال زیاد چندین بار دیگر آن کلمه و معنیش را می پرسد.

اما در نهایت و با استفاده مداوم آن کلمه در گفتار شما و اطرافیانش، معنا و کاربردش را در حافظه ثبت خواهد کرد.

در صورت ادامه دادن به استفاده از آن کلمه، نه تنها کودک با شنیدن آن واژه، معنای آن را درک می کند، بلکه خودش هم می تواند در صحبت هایش از آن استفاده نماید.

این یعنی اینکه یک کلمه جدید به کلمات فعال و کاربردی کودک اضافه شده است.

 

 

واژه های مناسب برای افزایش هوش کلامی کودک:

واژه ها، صفات و تشبیهات زیر می توانند در مکالمه با کودکان حدود  ۵ سال به بالا، مورد استفاده قرار بگیرند، هر چند بعضی از آن ها برای کودک ۴ ساله هم قابل استفاده اند.

تعدادی از صفت های قابل استفاده برای کودکان:

خوش رنگ، خوش بو، زیبا، قشنگ، دل انگیز، دلپذیر، دوست داشتنی، مهربان، نامهربان، با محبت، زلال، شفاف، تیره، شکننده، لطیف، خشن، زِبر، ملایم، مرطوب، گل آلود، با ملایمت، دیدنی، شنیدنی، کودکانه، براق، شفاف، بُرنده، ارزشمند، قیمتی، بی ارزش،سودمند، باشکوه، چابک، زیرک و…

مثال:

به جای چه هوای خوبی! بگویید: چه هوای دلپذیری! یا چه هوای دل انگیزی! یا چه هوای با طراوتی!

یا به جای اینکه بگویید: لباست گِلی شده بگویید:  لباست گل آلود شده.

به جای چه ساختمان بزرگی! بگویید: چقدر باشکوه است!

 

تعدادی از تشبیهات قابل استفاده برای کودکان:

 

*مثل آب زلال/شفاف

*مثل گل معطر

*مثل هوای بهاری

*مثل آفتاب تابستان

*مانند کوه محکم

*مثل یک کاغذ چروکیده/مچاله

*مانند آتش سوزان

مانند خورشید سوزان/درخشان

مثل بال پروانه نرم و لطیف

مثل پرواز پروانه بی صدا

مثل دریا خروشان

مثل رودخانه جاری

مثل پاییز رنگارنگ

مثل پرنده آزاد و رها

مثل پر لطیف

مثل پنبه نرم

مثل برف سفید

مانند طلا ارزشمند

مانند شیشه شفاف

مثال:

چشم­ های آهو کوچولو مثل خورشید می درخشیدند.

پوست بدن نوزاد، مثل برف سفید بود.

پارچه ای که خریده بودیم مانند گلبرگ های گل لطیف بود.

صورت جادوگر پیر مثل کاغذ مچاله چروکیده بود.

 

سایر کلمات:

به جز صفات و تشبیهات از مترادف های ناآشناتر بعضی کلمات برای کودک استفاده کنید.

بعضی از خانواده ها تا چندین سال، کلمات کودکانه ای که در سالهای نخست برای کودک استفاده می کردند را حفظ می کنند و با وجود بالا رفتن درک کودک هنوز با سطح پایینی با او سخن می گویند.

مثلا کودک ۵ یا ۶ ساله ای که همچنان گوسفند را بعبعی و گربه را پیشی می نامد!

لازم است که والدین به مرور و با افزایش سن و درک کودک مترادف های اصلی و حتی گاهی کمی دشوارتر کلمات را به فرزند خود بیاموزند.

یک روش کاربردی:

استفاده از کلمات مترادف(هم معنی) در کنار هم در یک جمله،یک روش غیرمستقیم برای آموزش معنی کلمات جدید است.

زیرا کودک بدون پرسیدن، معنای کلمه جدید را به طور غیرمستقیم متوجه می شود.

مثال: وقتی شما می گویید چه کوه بلند و باعظمتی! معنای کلمه باعظمت از قرار گرفتن در کنار کلمه بلند تا حد زیادی مشخص می شود.

از این شیوه نیز در مکالمه با فرزندتان استفاده کنید.

 نکته آخر:

در هیچ کاری زیاده روی نکنید.

با وجود توصیه هایی که در این مطلب بر استفاده از کلمات جدید و ناآشنا برای کودک شد، حد اعتدال را در این موضوع رعایت کنید.

کودکی که دائم در معرض کلمات جدید قرار می گیرد، فرصت پردازش، به خاطر سپردن و آشنایی با کاربرد و روش استفاده از کلمات را پیدا نمی کند.

تثبیت کلمات جدید نیازمند زمان کافی است. این فرصت را به کودک بدهید و سعی کنید کلمات ارزشمند را به مرور و اندک اندک به دایره واژگان او بیفزایید.

سخن گفتن خود را با کودک بیش از حد سنگین و پر از واژه ها و عبارات غیر قابل فهم نکنید.

این فعالیت ها را به گونه ای انجام دهید که از مسیر معمول و طبیعی یا همان سطح اعتدال خارج نشوید.

 

جمع بندی:

برای افزایش هوش کلامی کودک، بالا رفتن سطح درک مطلب و یادگیری او موارد زیر را رعایت کنید:

در صحبت با کودک از اختصار بپرهیزید.

هر از گاهی کلمات جدید را وارد گفتگوی خود با کودک نمایید.

به او زمان بدهید تا معنای آن را درک کند و به واژه های موجود در گنجینه لغاتش بیفزاید.

از تشبیه و صفت برای بسط و گسترش کلامتان با کودک در حین بیان یک مطلب یا تعریف کردن قصه یا خاطره استفاده کنید.

در این همه کارها جانب اعتدال را رعایت کنید.