شناسایی هوش های چندگانه در کودکان(فهرست سنجش هوش های هشت گانه)
نظریه هوش های چندگانه (Multiple Intelligence Theory)یکی از جدیدترین و مورد توجه ترین نظریه ها در زمینه شناخت توانایی های ذهنی انسان و مقوله ی مهم و پرطرفدار «هوش» است. این نظریه که توسط هوارد گاردنر، مطرح شده است، بسیاری از باورهای رایج و سوء برداشت ها نسبت به موضوع هوش را زیر سؤال می برد، که در مقاله «هوش های چندگانه را بیشتر بشناسیم» به آن پرداخته شده است. در این مطلب به مختصری از این نظریه و نحوه شناسایی هوش های چندگانه در کودکان و دانش آموزان می پردازیم.
نظریه هوش های چندگانه چه می گوید؟
این نظریه معتقد است در جوامع ما تعریف درست و کاملی از هوش ارائه نشده است. در واقع چیزی که از آن با نام هوش یاد می شود، فقط یکی دو زمینه محدود از بین تمام توانایی های انسان است و سایر قابلیت ها، نه مورد سنجش قرار می گیرند و نه حتی مورد توجه.
از دیدگاه این نظریه، تست های سنجش هوش هم که بر اساس تعدادی سؤال و نمرات کسب شده در آن ها، افراد را طبقه بندی می کنند، علاوه بر آن که فقط به سنجش چند زمینه مشخص مانند ریاضیات و منطق و اندکی هم زبان و موارد دیگر محدود می شوند، به دلیل شرایط برگزاری در محیط های غیرطبیعی و ویژگی های دیگر خود، نمی توانند از اعتبار کافی برخوردار باشند.
برای اطلاعات بیشتر در این مورد، مقاله «هوش های چندگانه را بیشتر بشناسیم» را از اینجا مطالعه کنید.
تئوری هوش های چندگانه، هشت زمینه مختلف از توانایی های انسان را به عنوان زمینه های هوشی مطرح کرده است، که اکثر آن ها تا پیش از این، به عنوان هوش در انسان ها قلمداد نمی شدند.
زمینه های هوشی هشت گانه در انسان
هوش زبانی، هوش منطقی_ریاضی، هوش مکانی، هوش حرکتی_جسمانی، هوش موسیقایی، هوش میان فردی، هوش دورن فردی و هوش طبیعت گرا.
اصول و مبانی تئوری هوش های هشت گانه
در این تئوری چند نکته اصلی و قابل تأمل وجود دارد:
- همه انسان ها از هر 8 مقوله هوشی برخوردارند.
- همه افراد می توانند هر یک از هوش های خود را تا سطح مطلوبی پرورش دهند.
- همه هوش ها معمولاً به شکل پیچیده ای با هم همکاری دارند.
- برای توانمندی در هر زمینه، چندین راه وجود دارد.
«گرایش» در مقوله های هوشی هشت گانه چیست؟
هر چند همان طور که گفته شد، همه کودکان تمام ۸ مقوله هوشی را در وجود خود دارند و می توانند آن را تا بالاترین سطح مهارت توسعه دهند، اما به نظر می رسد آن چیزی که هوارد گادرنر آن را «گرایش» نامیده است، از سنین بسیار پایین کودکی بروز می یابد.
گرایش در واقع زمینه یا زمینه های بیشتر توسعه یافته و بیشتر مورد علاقه برای هر فرد در بین هشت مقوله هوشی است.
وقتی کودکان به سنین دبستان می رسند، روش های یادگیری خاصی را در خود شکل داده اند که از برخی مقوله های هوشی، بیش از سایر آن ها بهره می برند و بخش اعظم فرایند یادگیری آنان در مدرسه از طریق مقوله های هوشی ترجیحی شان صورت می پذیرد. بنابراین لازم است تا هوش های چندگانه در کودکان را شناسایی و جهت پیدا کردن راه های اصلی یادگیری آن ها و یا هدایت آن ها به سمت موضوعاتی که بیشتر مورد توجه و علاقه آن ها هستند، از آن بهره ببریم.
توجه داشته باشید که بیشتر کودکان در چندین زمینه استعداد دارند و به همین دلیل، باید در طبقه بندی و قرار دادن آن ها، تنها در یک مقوله هوشی اجتناب کرد. به عبارت دیگر ممکن است هر کودک در حداقل دو یا سه زمینه، از توانایی بالایی برخوردار باشد.
سنجش و شناسایی هوش های چندگانه در کودکان
برای بررسی جامع هوش های چندگانه در کودکان و حتی در بزرگسالان، روش و آزمون خاصی وجود ندارد و اگر کسی اظهار کند که قادر است به وسیله کامپیوتر و ظرف مدت کوتاهی نموداری رسم کند و نقاط قوت و ضعف کودکی را روی نمودار مشخص کند، باید به اظهارات او شک کرد.
به طور کلی یکی از دلایل اصلی مطرح شدن تئوری هوش های چندگانه، مخالفت با آزمون های سنجش هوش و نسبت دادن یک عدد با طرح یک سری سؤال، به میزان هوش و توانایی های افراد بود. بنابراین چطور باید انتظار داشت که خود این تئوری به دنبال تکرار همین عمل برای شناسایی هوش های چندگانه در کودکان و یا سایر افراد و نسبت دادن نمرات مشخصی در مقوله های مختلف هوشی به آن ها باشد؟
بهترین روش سنجش هوش های چندگانه در کودکان، روشی است که همه قادر به انجام آن هستند؛ یعنی روش مشاهده ساده.
با مشاهده و دقت در رفتار کودکان و مطابقت دادن با موارد ذکر شده در فهرست زیر، می توانید تا اندازه زیادی به گرایش اصلی و مقوله های هوشی بیشتر توسعه یافته فرزند یا دانش آموز خود دست پیدا کنید.
فهرست سنجش هوش های هشت گانه در کودکان(دانش آموزان)
هوش زبانی:
نسبت به سنش خوب می نویسد.
می تواند داستان های بلندی از خود بسازد یا لطیفه های زیادی بگوید.
قادر است اسامی مکان ها، تاریخ ها و جزئیات را به خوبی به حافظه اش بسپارد.
از بازی با کلمه ها لذت می برد.
از خواندن کتاب لذت می برد.
کلمه ها را به درستی ادا می کند.(در مورد کودکان پیش دبستانی، لغات را نسبت به سنش خوب ادا می کند.)
از گفتن اشعار بی معنا، بازی با کلمه ها و زبان گیرها(عبارت هایی مانند شیش سیخ جگر، سیخی شیش هزار) لذت می برد.
از گفت و گوهای شفاهی لذت می برد.(داستان، کتاب صوتی و…)
با توجه به سنش لغات زیادی را می داند.
با دیگران به روش کاملاً کلامی ارتباط برقرار می کند.
هوش منطقی_ریاضی:
سوال های فراوانی در مورد نحوه کارکرد اشیا مطرح می کند.
از بازی با اعداد و ارقام لذت می برد.
از کلاس ریاضی لذت می برد.(در مورد کودکان پیش دبستانی، از شمردن اعداد و سایر کارهایی که می توان با اعداد و ارقام انجام داد، لذت می برد.)
ریاضیات و بازی های کامپیوتری برایش لذت بخش است.(در صورت عدم دسترسی به کامپیوتر، از سایر بازی های ریاضی و علمی لذت می برد.)
از شطرنج و سایر بازی های فکری لذت می برد.
به حل معماهای منطقی یا طنزآمیز علاقه دارد.(در مورد کودکان پیش دبستانی از گوش دادن به هجویات منطقی لذت می برد.)
به طبقه بندی و سایر الگوهای منطقی، علاقه دارد.
به انجام آزمایش ها در کلاس علوم یا ساعات بیکاری علاقه نشان می دهد.
در مورد تفکر منطقی به روش پیاژه تبحر دارد.
به موضوعات علمی، علاقه نشان می دهد.
هوش مکانی:
تصاویر بصری را به طور واضح گزارش می کند.
در خواندن نقشه ها، جدول ها و نمودارها، بهتر از متون عمل می کند.(در مورد کودکان پیش دبستانی، به مشاهده تصاویر بیش از خواندن متون علاقه دارد.)
به خیال پردازی علاقه نشان می دهد.
از انجام فعالیت های هنری لذت می برد.
در طراحی مهارت دارد.
به دیدن فیلم، اسلاید و سایر نمایش ها علاقه نشان می دهد.
از حل معما و مسائل دشوار لذت می برد.
می تواند اشکال سه بعدی جالبی بسازد.(مانند خانه های ساخته شده با لگو)
هنگام خواندن، از تصاویر، مطالب بیشتری می آموزد تا از کلمه ها.
به خط خطی کردن کتاب و برگه هایش می پردازد.
هوش حرکتی_جسمانی:
در یک یا چند حرکت ورزشی، بسیار خوب عمل می کند.(برای کودکان پیش دبستانی، نسبت به سنش، از قدرت بدنی بالایی برخوردار است.)
زمانی که برای مدتی طولانی در نقطه ای می نشیند، دائماً تکان می خورد و ناآرامی می کند.
حرکات دیگران را به راحتی تقلید می کند.
از جدا کردن قطعات وسایل مختلف و گذاشتن دوباره آن ها سر جای خود، لذت می برد.
از دویدن، پریدن، سوت زدن و فعالیت هایی از این قبیل، لذت می برد.(در مورد افراد بزرگ تر، این علاقه را به شکل متعادل تری بروز می دهد؛ مانند دویدن به سمت کلاس، پریدن از روی صندلی.)
بیانات خود را بسیار با احساس ادا می کند.
در کارهای دستی، مهارت زیادی دارد؛(برای مثال در نجاری، بافندگی و مکانیکی) و به سایر فعالیت های حرکتی، علاقه نشان می دهد.
هنگام فکر کردن یا کار کردن سایر احساسات فیزیکی را نیز گزارش می کند.
از کار کردن با گل رس و سایر تجربیات لامسه ای لذت می برد.
هوش موسیقایی:
ملودی های آواز را به خاطر می آورد.
صدای خوبی برای آواز خواندن دارد.
در گروه کر به نواختن یا خواندن می پردازد.(در مورد کودکان پیش از دبستان، از نواختن سازهای کوبه ای یا آواز خواندن در گروه لذت می برد.)
در صحبت کردن یا حرکت کردن بسیار موزون عمل می کند.
به طور ناخودآگاه با خود زمزمه می کند.
همان طور که کار می کند، ضربات ریتمیک روی میز وارد می کند.
نسبت به صدای محیطی حساس است.(مثل صدای ریزش باران روی سقف)
وقتی قطعه ای موسیقی پخش می شود، به طور مطلوبی واکنش نشان می دهد.
آوازهایی را که خارج از مدرسه فرا گرفته است، می خواند.
صداهای ناموزون و سازهای خارج از ریتم را تشخیص می دهد.
هوش میان فردی:
با همسالان خود معاشرت دارد.
به نظر میرسد که از توانایی ذاتی ریاست برخوردار است.
معمولاً دوستان خود را نصیحت می کند.
به نظر میرسد که با چم و خم زندگی شهری آشناست.
عضو باشگاه، گروه، سازمان یا گروه های رسمی همسالان خود است.
از تدریس به سایر کودکان لذت می برد.
از بازی با دیگر کودکان لذت می برد.
دو یا چند دوست صمیمی دارد.
از حس همدردی بالایی برخوردار است.
دیگران از معاشرت با او لذت می برند.
هوش دورن فردی:
استقلال و اراده بالایی دارد.
قابلیت ها و ضعف های خود را می شناسد.
وقتی تنها می ماند، به مطالعه یا بازی می پردازد.
در شیوه زندگی و یادگیری، روش خاص خودش را دارد.
از علایق و سرگرمی های خود زیاد صحبت نمی کند.
از عهده مراقبت و سرپرستی خود، به خوبی برمی آید.
ترجیح می دهد به تنهایی کار کند تا با دیگران.
قادر است احساسات خود را به درستی بیان کند.
قادر است از شکست ها و موفقیت های خود درس بگیرد.
از عزت نفس بالایی برخوردار است.
هوش طبیعت گرا:
در مورد حیوانات اهلی مورد علاقه اش، زیاد صحبت می کند یا ترجیح می دهد بیشتر در طبیعت باشد.
رفتن به طبیعت، باغ وحش یا موزه های تاریخ طبیعی را دوست دارد.
به تشکیلات طبیعی، توجه فراوان دارد.(برای مثال در طول پیاده روی های بیرون از کلاس، به کوه ها و ابرها توجه می کند؛در محیط های شهری این توجه بیشتر به سمت طرز ساخت مثلاً کفش های ورزشی یا انواع اتومبیل هاست.)
از آب دادن به گیاهان لذت می برد و به گیاهان کلاس توجه می کند.
دوست دارد نزدیک آکواریوم، تراریوم یا قفس سنجاب باشد.
از مطالعه اکولوژی، طبیعت، گیاهان و حیوانات لذت می برد.
در کلاس، در مورد حقوق حیوانات یا حفاظت از کره زمین صحبت می کند.
از انجام کارهایی مانند مشاهده پرندگان، جمع آوری پروانه ها و سایر حشرات، مطالعه درختان یا پرورش حیوانات لذت می برد.
اغلب چیزهایی مانند حشرات، گل ها، برگ ها یا سایر چیزهای طبیعی را با خود به کلاس می آورد.
به موضوعاتی که مربوط به سیستم های زنده است، بسیار علاقمند است. مانند موضوعات زیست شناسی و مسائل محیطی در مطالعات اجتماعی.
نکته:
در هر یک از مقوله های هوشی ممکن است کودک یا دانش آموزی، نشانه های دیگری از گرایش به آن زمینه را بروز دهد که در فهرست بالا ذکر نشده باشد. آن موارد را به فهرست مربوط به هر مقوله از هوش های کودک اضافه نمایید.
جمع بندی:
انسان موجودی چند بعدی و دارای زمینه های مختلفی از توانایی ذهنی و جسمی است. نظریه هوش های چندگانه (در حال حاضر هوش های هشتگانه) به شاخص ترین زمینه های توانایی های ذهنی انسان ها اشاره دارد و تلاش می کند تا قابلیت های انسان ها را به خارج از مرزهای IQ بکشاند.
هر چند بر اساس این نظریه همه افراد از هر 8 مقوله هوشی برخوردار بوده و توانایی توسعه آن زمینه را در وجود خود دارند، اما در هر فرد گرایش های خاصی به بعضی از زمینه ها وجود دارد، که راه اصلی یادگیری آن فرد از آن زمینه می گذرد و تمایلات غالب او را در زندگی، رفتارها، انتخاب رشته، شغل و… شامل می شود.
آگاهی از این زمینه ها و شناسایی هر یک از هوش های چندگانه در کودکان، می تواند سبب کشف راهکارهایی جهت سهولت در یادگیری موضوعات جدید(برای کودکان در مدرسه) و نیز یافتن مسیرهای تحصیلی و شغلی موفقیت آمیز برای او شود.
منبع: هوش های چندگانه در کلاس های درس نوشته توماس آرمسترانگ؛ ترجمه مهشید صفوی
منبع تصویر شاخص این نوشته:www.slideshare.net
دیدگاهتان را بنویسید