چه کودکانی ریاضی را سریع تر و آسان تر یاد می گیرند؟

یادگیری سریع تر و آسان تر ریاضی

ریاضی علاوه بر اینکه یک درس از دروس مدرسه است، یکی از موضوعات مهم و پرکاربرد زندگی نیز به حساب می‌آید و یادگیری سریع تر و آسان تر آن یکی از خواسته های بسیاری از والدین است.
همه افراد در زندگی خود آشکارا یا پنهان با مسائلی مواجه می شوند، که پیدا کردن راه حل اصلی آنها به بالا بودن درک افراد از ریاضیات مرتبط است.
از طرفی دومین هوش از هوشهای چندگانه گاردنر، هوش منطقی ریاضی است و این نامگذاری، ارتباط قوی این موضوع با منطق را نیز به ما گوشزد می‌نماید.

یادگیری ریاضی در چه افرادی سریع تر و آسان تر اتفاق می افتد؟

سوال مهمی که لازم است به آن پاسخ دهیم این است که آیا اصولاً ریاضی یک استعداد یا هوش ذاتی است و یا می توان به روش هایی بر میزان یادگیری و سطح فهم افراد از آن، تأثیر گذاشت؟

مسلماً میزان درک همه افراد از ریاضی، به یک اندازه نیست و کودکان به دلایل مختلف، با سطوح متفاوتی از توانمندی در این زمینه متولد می شوند که این موضوع فقط به ریاضی مربوط نیست و در مورد سایر استعدادها یا زمینه های هوشی نیز صادق است.

اما نکته مهم و بسیار قابل توجه آن است که محیط زندگی و شرایطی که کودک تجربه می کند، تأثیر به سزایی در پرورش یافتن یا نیافتن میزان اولیه توانایی کودک در این زمینه دارد. آگاهی از این موضوع و شناخت راه های موثر بر تقویت این زمینه در کودکان، می تواند سبب یادگیری سریع تر و آسان تر ریاضی و برخورداری افراد از محاسن آن در زندگی گردد.

 

عامل مهم در یادگیری و درک بهتر ریاضی چیست؟

اغلب ما فکر می کنیم که موضوعی مثل ریاضی را فقط باید از طریق آموزش مستقیم، به شکلی که از مراکز آموزشی مانند مدارس در ذهن داریم، آموخت. اما در واقعیت چنین نیست.

یادگیری ریاضی قبل از آموزش مستقیم، نیازمند ذهنی توانا و مستعد یادگیری است، حتی افراد زیادی هستند که با وجود آنکه آموزش مستقیمی در زمینه یک مبحث ریاضی ندیده اند، اما قادرند به راحتی مفاهیم مهم ریاضی یا حداقل بعضی از آن ها را درک کنند و اگر در این زمینه ها مسئله ای بر سر راهشان قرار گرفته باشد، حل کنند. (این افراد را در دوران ما بیشتر می‌توانید در بین افراد مسن‌تر که تحصیلات، چندان بالایی ندارند، پیدا کنید.)

به عنوان مثال خیلی از این افراد، می‌توانند محاسبات عددی و یا مسائل مربوط به آنها را به راحتی و به صورت ذهنی انجام دهند، در حالیکه حتی ممکن است، شکل و نماد ریاضی بعضی از اعداد و ارقام را ندانند، جدول ضرب را نشناسند و چیزی از تقسیم به عنوان یک عمل ریاضی در ذهنشان وجود نداشته باشد. اما سؤال اینجاست که این افراد، چگونه بدون آموزش خاصی چنین توانایی را در خود ایجاد کرده و پرورش داده اند؟

پاسخ دادن به این سوال می تواند ما را به جواب این پرسش نیز هدایت کند که «چگونه کودکانی تربیت کنیم که ساده تر، سریع تر و عمیق‌تر از عهده درک و فهم ریاضی و حل مسائل مربوط به آن برآیند؟»

 

ملزومات یادگیری ریاضی

۱_پرورش تفکر منطقی

همان گونه که قبلاً اشاره شد، نامگذاری هوش ریاضی در انسان با نام «هوش منطقی ریاضی»، به ما گوشزد می‌کند که این دو مقوله یعنی منطق و ریاضیات، نیازمند نوعی یکسان و مشابه از تفکر و نگرش هستند.
بر این اساس، اگر ما به دنبال پرورش کودکانی هستیم که درک مطلوبی از ریاضی داشته باشند، یکی از مهم‌ترین و اولین اقدامات ما باید تلاش در جهت پرورش تفکر منطقی در آنان باشد، که در ادامه همین مقاله به آن خواهم پرداخت.

۲_کسب تجربه

 ۲_۱_ بازی و فعالیت های طراحی شده

یکی دیگر از راه‌های توصیه شده برای پرورش کودکانی که ذهنی آماده و پذیرا برای مباحث ریاضی دارند، کسب تجربه‌های ملموس و واقعی توسط کودک، در رابطه با موضوعات مختلف مربوط به ریاضی، در دوران خردسالی و کودکی است.
این کسب تجربه می‌تواند به طور مستقیم و با طراحی یک فعالیت از پیش تعیین شده آموزشی اتفاق بیفتد. مشابه انواع فعالیت‌ها و بازی های آموزشی که به این منظور در مهدهای کودک و پیش‌دبستانی‌ها با کودکان انجام می‌شود.

اما راه دیگر برای کسب این تجربه‌های مفید و ارزشمند، از مسیر طبیعی زندگی کودکان می‌گذرد.

۲_۲ _تجربیات زندگی واقعی

کودکانی که فرصت و اجازه می‌یابند که در خانه و محیط زندگی، دست به اقدامات مختلف و دلخواه خود بزنند و یا انجام وظایفی را برعهده بگیرند، از دل انجام این فعالیت‌ها، تجربیاتی را به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه کسب می‌نمایند، که همین تجربیات می‌توانند زمینه‌ساز درک بهتر آنها از موضوعات منطقی، ریاضی و یا سایر مفاهیم علمی باشند.
کودکان برای کسب این تجربیات با یک چالش ساده اما تا حدی هم دشوار مواجهند که چیزی نیست به جز «اجازه یافتن!» و یا از سوی دیگر «اجازه دادن!»

اجازه دادن، ساده یا دشوار!؟

اجازه دادن والدین به کودک، در چارچوب قوانین خانه و حفظ سلامت و ایمنی خود و اطرافیان، سبب می شود که کودک بتواند محیط اطراف خود را دستکاری کرده و از هر اقدام و فعالیت خود درسی فراگیرد.
اجازه دادن به کودکان، با کاستن از میزان نگرانی‌ها و دلسوزی‌های مادرانه یا پدرانه و نیز توجه کردن به اهمیت این کار برای پرورش کودکانی آموزش‌پذیرتر و توانمندتر عمل چندان دشواری نیست.
این دشواری برای برخی والدین از آنجا ریشه می‌گیرد که بسیاری از پدر و مادرها یا به اهمیت و فایده این موضوع برای فرزندانشان واقف نیستند و یا نمی‌توانند حتی به اندازه سر سوزنی از مواضع خود برای حفظ نظم و پاکیزگی‌ای که انتظار دارند در محیط خانه یا ظاهر و لباس کودک حکمفرما باشد، کوتاه بیایند.

عده دیگری هم، بیش از حد لازم، نگران سلامت و ایمنی فرزندانشان هستند و نمی‌خواهند فرزندشان کوچکترین آسیب و یا حتی خراشی جزئی بر بدن خود تحمل نماید.
وجود همه یا بعضی از عوامل فوق در والدین، سبب می‌شود که کودکان از ورود به دنیایی پر از تجربه‌های جالب که ممکن است برای ما بزرگسالان پیش‌پا افتاده و معمولی ولی برای کودکان هیجان‌انگیز یا اسرارآمیز باشند، محروم گردند.

اهمیت کسب تجربیات مفید

ژان پیاژه، دانشمند سویسی، که از پیشگامان مطالعه در زمینه تحول سیر شناختی در کودکان است، تجربه مستقیم و شخصی خود کودک را یکی از مهم‌ترین عوامل رسیدن او به مراحل بالاتری از درک و شناخت عمیق‌تر در زمینه‌ موضوعات مختلف می‌داند.

کودکی که به وسیله انجام فعالیت‌های تصادفی پیش آمده در مسیر زندگی، در زمینه یک مفهوم خاص ریاضی مانند طول، عدد، حجم و … به یک درک اکتشافی از آن موضوع می‌رسد، همین تجربه و درک، زیربنای کسب تجربه هایی در سطوح بالاتر در آینده و یادگیری و فهم بهتر آن موضوع در هنگام آموزش آن، در مدرسه خواهد شد.
به عنوان مثال، کودکی که تجربه‌های مناسبی در زمینه مقایسه یا اندازه‌گیری طول‌های مختلف در زندگی خود داشته است و یا بازی‌ها و فعالیت‌هایی مرتبط با این حوزه، در دوران کودکی خود انجام داده است، از نظر آمادگی برای یادگیری مفهوم طول، نحوه اندازه‌گیری‌، مقایسه، تبدیل واحد و… در سطح بالاتری قرار دارد تا کودکی که هرگز چنین بازی‌ها و فعالیت‌هایی نداشته و چنین تجربیاتی را از نزدیک و به طور ملموس انجام نداده است.

وجود تجربیات مناسب در کنار یک ذهن پرورش یافته برای تفکر منطقی، کودک را پذیرا و مستعد یادگیری سریع‌تر و عمیق‌تر مفاهیم مختلف ریاضی می‌نماید.

تمرین‌های پیشنهادی:

الف) توصیه‌هایی برای پرورش تفکر منطقی در کودکان:

یکی از مهم‌ترین مواردی که برای پرورش تفکر منطقی در کودکان، اهمیت دارد، بالا بودن تفکر و نگرش منطقی در خود والدین است.
پدر و مادری که خود، از منطق بالایی برخوردار هستند، می‌توانند با رفتار و برخورد خود، به طور ناخودآگاه آموزش‌هایی در جهت پرورش این مهارت در کودکان داشته باشند و محیط مناسبی جهت رشد این ویژگی در فرزندان خود فراهم نمایند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های چنین والدینی این است که فرزندان خود را با زور و اجبار و بدون ارائه دلیل به انجام کارهای مختلف وادار نکرده و یا به شکلی زورگویانه از انجام کاری منع نمی‌کنند.
آنها برای رفتارها یا خواسته‌های خود از کودکان، دلایل منطقی دارند و آن دلایل را در حد فهم کودک با او در میان می‌گذارند.
توجه دادن کودک و یا صحبت کردن با او درباره موضوعات و روابط علت و معلولی نیز یکی از راه‌های پرورش این نوع از تفکر در کودکان است.
با فرزند خود درباره چنین اتفاقاتی در طبیعت یا محیط زندگی صحبت کنید و با توجه به سن و میزان درک او، این مسائل را برایش توضیح دهید.
علت تشکیل ابر و بارش باران، تشکیل سایه، ایجاد رنگین‌کمان، آب شدن یخ، رشد گیاهان، زرد شدن برگ درختان، زنجیره غذایی، خشک شدن لباس‌های شسته شده در اثر تابش نور خورشید، ایجاد رعد و برق، تولید صدا و موارد مشابه، موضوعات مناسبی هستند که می‌توان با زبانی ساده و قابل فهم آن ها را برای کودکان و نوجوانان توضیح داد، فیلمی از این اتفاقات به آنها نشان داد و یا با آزمایش‌هایی ساده، بعضی از آن‌ها را شبیه‌سازی کرد.

انجام بازی‌های فکری مختلف و یا حل معماهای منطقی و ریاضی نیز از جمله موارد توصیه شده برای پرورش تفکر منطقی در کودکان و نوجوانان و همچنین در بزرگسالان هستند.
پازل ها و انواع جورچین‌ها، لگوها، احجام هندسی مختلف، بازی با نور و سایه‌، ساخت کاردستی، آموزش‌ دوخت‌ها یا بافت‌های ساده به کودکان، مکعب روبیک، شطرنج و سودوکو نیز برای پرورش تفکر منطقی توصیه می‌شوند.

 

ب) بازی‌های مناسب برای کسب تجربیات ریاضی

علاوه بر بازی‌های معرفی شده در جهت پرورش تفکر منطقی، همه بازی‌ها و فعالیت‌هایی که منجر به تجربه بخشی از یک مفهوم ریاضی شوند، برای این منظور مناسبند و با بالا بردن درک واقعی کودک از این مفاهیم، سبب یادگیری سریع تر و عمیق تر ریاضی در کودکان می گردند.

بعضی از مفاهیم اصلی و مهم ریاضی که من آنها را مفاهیم پایه می‌ نامم عبارتند از:
مفهوم عدد، طول، مساحت(سطح)، حجم و گنجایش، جرم، زمان و هندسه.

هر نوع بازی یا فعالیتی که کودک ضمن آن، به تجربه یکی از این مفاهیم بپردازد، پیش‌زمینه درک بالاتر او نسبت به آن مفهوم را در کودک ایجاد خواهد نمود.

بر این اساس، بازی با اشکال و احجام هندسی مانند مکعب‌های چوبی، توپ و حتی جعبه‌های مقوایی خالی می‌تواند باعث ایجاد تجربه ملموس برای درک بهتر مفاهیم سطح، حجم جامدات و هندسه گردد.

 

آب‌بازی و همه فعالیت‌های مبتنی بر انتقال مایعات در ظروف گوناگون، به درک بهتر کودک از مفهوم حجم در مایعات و گنجایش منجر می‌گردد. به این منظور مقاله آب بازی کودکان در خانه را مطالعه نمایید.
طبقه بندی، الگویابی، مرتب کردن مجموعه‌ها بر اساس تعداد، شمارش و بازی با مجموعه‌های پرتعداد، مانند تعداد نسبتاً زیادی از گردو، مهره و … به کسب تجربیات مفید برای درک بهتر مفهوم عدد کمک می‌کند.بازی با میله‌های فلزی، پلاستیکی یا چوبی، مرتب کردن اشیاء بر اساس طول، مقایسه بلندای اجسام یا حتی افراد مختلف، یادگیری قدم کردن و وجب کردن و آشنایی مقدماتی با ابزارهایی مانند متر و خط کش، زمینه‌ساز درک بهتر کودکان نسبت به مفهوم طول می‌گردد.
ساخت شکلهای هندسی مختلف با چوب‌ کبریت، نی نوشابه یا حتی نخ کاموا به کسب تجربیاتی در زمینه درک بهتر مفاهیم مرتبط با هندسه کمک می‌کند.
مقایسه اجسام مختلف از نظر سنگینی و احساس و تجربه این موضوع، آشنایی با انواع ترازو و حتی ساخت نمادین یک ترازو با وسایل ساده می‌تواند سبب درک بهتر مفهوم جرم در آینده و در حین آموزش، برای کودک گردد.

پ) آموزش در دل زندگی با اجازه دادن به کودکان

اجازه دادن به کودکان برای حل بعضی مسائل واقعی پیش‌آمده در مسیر زندگی، آن‌ها را به تفکر منطقی واداشته و مهارت حل مسئله را نیز در آنها افزایش می‌دهد.
علاوه بر آن، به عنوان مثال، کودکی که در جابه جایی وسایل خریداری شده از فروشگاه به والدین خود کمک می‌کند، ناخودآگاه تجربیات مناسبی در زمینه مفهومی مانند جرم و حتی حجم پیدا می‌کند، بنابراین لازم نیست در این زمینه نگران ایجاد اندکی فشار به دست کودک درهنگام جابه‌جا کردن یک پاکت خرید اندکی سنگین باشید.

اگر از فرزند خود برای جا دادن ظروف و لباس‌های شسته شده کمک می‌گیرید، باید بدانید که این فعالیت، تمرینی ساده و مناسب برای یادگیری طبقه بندی و زمینه‌ساز درک بهتر مفهوم عدد خواهد بود.
آماده کردن وسایل سفره یا وسایل پذیرایی از مهمان‌ها نیز به دلیل ایجاد موقعیتی مناسب برای تجربه ملموس فعالیت تناظر یک به یک، سبب درک بهتر مفهوم عدد در فرزندتان خواهد شد.
به همین شکل، با اندکی تأمل در تک تک فعالیت‌های زندگی می‌توانید رد پای ساده‌ اما مهمی از یک مفهوم منطقی یا ریاضی را جستجو کنید که ناخودآگاه تجربه‌ای ارزشمند در زمینه درک مفاهیم پایه و پرورش ذهنی منطقی و آموزش‌پذیر را در اختیار کودک قرار خواهد داد.

بنابراین با اندکی تغییر در دیدگاه خود و با کاستن از میزان دلسوزی‌ها و نگرانی‌های خود، از این پس بیشتر به فرزندتان اجازه دهید تا کارهای مختلفی را امتحان و تجربه کند، مسئولیت‌هایی را بپذیرد و محیط پیرامون خود را به شکل دلخواه خود تغییرشکل دهد، اگر می خواهید یادگیری ریاضی را برایش سریع تر و آسان تر نمایید و از دغدغه های بعدی خود به هنگام مدرسه رفتن فرزندتان بکاهید.

علاوه بر این، با چنین نگرش و عملکردی، فرزندانی با حس مسئولیت پذیری، اعتماد به نفس و توانمندی بالاتر پرورش خواهید داد.

سخن پایانی:

پرورش یک فرزند خلاق، توانمند و آموزش پذیر، ارزش تحمل مقداری بی‌نظمی، شلوغی و حتی کثیفی لباس یا دست و پای کودک را دارد و مطمئن باشید که یک بریدگی جزئی یا خراشی کوچک بر دست و پای کودک، نه تنها برای کودک ضرری ندارد، بلکه برایش ضروریست. ما باید کودکان را برای ورود به دنیای واقعی بزرگسالان تربیت کنیم که طبیعتاً درد هم جزئی از آن است و لازم است کودک از ابتدا به مرور این تجربه را نیز کسب کند و میزان تحمل خود را اندک اندک افزایش دهند.

شما از کدام دسته والدین هستید؟ آیا فکر می‌کنید که می‌توانید اجازه دادن به فرزندتان را ساده‌تر از گذشته انجام دهید و کمی از قوانین و مقررات سختگیرانه یا دلسوزانه‌تان چشم‌پوشی کنید اما به یادگیری سریع تر ریاضی در او کمک کنید؟

خوشحال می شوم که نظر شما را هم در این زمینه بدانم.

در ضمن محصول «آموزش ریاضی به کودکان پیش از دبستان» در زمینه همه موارد توضیح داده شده در این مقاله، آموزش های بسیار مفید و کاربردی را به والدین، مربیان و آموزگارن محترم ارائه می دهد.

برای دیدن این محصول بر روی نام آن و یا تصویر زیر کلیک کنید.