افزایش یادگیری کودکان با بازی های حرکتی (11 فعالیت حرکتی مفید کودکانه)

مهارت های حرکتی یکی از مهم ترین مهارت های پیش نیاز یادگیری در کودکان هستند. مهارت در فعالیت های جسمانی و حرکتی هم به رشد فیزیکی (رشد استخوانی و عصبی عضلانی) ارتباط دارد و هم تمرین هایی که کودک در این زمینه انجام داده است. از طرفی بازی های حرکتی محبوب و مورد علاقه اغلب کودکان هستند.

در این مطلب پس از معرفی انواع مهارت های حرکتی، به یکی از آن ها یعنی مهارت حرکتی درشت و راه های پرورش و تقویت آن در کودکان پیش از دبستان می پردازم.

انواع مهارت های حرکتی:

فعالیت های حرکتی را معمولاً در دو گروه کلی مهارت های حرکتی درشت و مهارت های حرکتی ظریف دسته بندی می کنند. 

فعالیت های حرکتی درشت:

فعالیت های حرکتی درشت به توانایی حرکت دادن بخش های مختلف بدن مانند سر، پاها، بازوها، تنه و … و همچنین حفظ تعادل بدن  اشاره دارد.

 فعالیت های حرکتی ظریف:

فعالیت های حرکتی ظریف به حرکات عضلات کوچک تر بدن به ویژه دست اطلاق می گردد و شامل فعالیت هایی مانند دراز کردن دست، گرفتن با پنجه یا انگشت، چرخاندن، باز کردن و بستن با دست، پیچاندن، نوشتن، ترسیم و… می شود.

رشد مهارت های حرکتی در کودکان پیش از دبستان:

انسان در سال های نخست کودکی خود پیشرفت چشمگیری در این مهارت دارد، زیرا از یک نوزاد ناتوان در حرکات بدنی، به توانایی بالایی در این زمینه دست می یابد.

با قوی تر شدن استخوان ها، ماهیچه ها، توان ریه و هماهنگی عصبی عضلانی بین بازوها، ساق ها، حواس و دستگاه عصبی مرکزی، کودکان تسلط بیشتری در انجام کارهای فیزیکی ای که قبلاً برایشان غیرممکن بود، پیدا می کنند.

فواید تقویت مهارت های حرکتی در کودکان:

تقویت مهارت های حرکتی در کودکان که از طریق بازی های حرکتی متنوعی امکان پذیر است، علاوه بر توانمندسازی کودک از نظر بدنی که هم نقش مهمی در سلامت جسمی کودک دارد و هم سبب افزایش اعتماد به نفس و ایجاد خودپنداره مثبت در کودکان می شود، سبب پیشگیری و یا رفع بسیاری از مشکلات آموزشی و مرتبط با یادگیری در دانش آموزان می گردد.

به عنوان مثال بازی های حرکتی نظیر پرتاب کردن و گرفتن اشیاء، بر افزایش میزان تمرکز و توجه کودکان تأثیرات مثبتی داشته و در میزان و نحوه یادگیری آنها در مدرسه نقش مهمی ایفا می کنند.

تمرین ها و بازی های حرکتی برای تقویت مهارت های حرکتی درشت:

فعالیت هایی مانند انواع مختلف راه رفتن، پرتاب کردن اشیا و گرفتن و تمرین هایی در جهت بهبود توانایی حفظ تعادل بدن به تقویت این مهارت در کودکان کمک زیادی می کنند.

بازی های حرکتی و فعالیت های زیر از بهترین و مؤثرترین تمرین ها برای تقویت این مهارت در کودکان هستند: 

* بازی های حرکتی مرتبط با راه رفتن

۱_ راه رفتن در جهت های مختلف:

کودک باید در یک مسیر مشخص شده به صورت مستقیم، منحنی و یا مارپیچ به سمت یک هدف مشخص حرکت کند.

برای این تمرین می توانید با استفاده از روبان های پارچه ای، طناب یا نخ کاموا و یا با چسباندن چسب کاغذی بر روی فرش یا موکت مسیر حرکت کودک را به صورت یک راهرو نسبتاً باریک مشخص کنید.

توجه کنید که هر چه مسیر باریک تر باشد (مثلاً مسیری که کودک برای عبور از آن مجبور باشد که با سر پنجه یا پاشنه پا از آن بگذرد) تمرین مشکل تری برای کودک خواهد بود.

همچنین خود شما می توانید تعیین کنید که کودک به چه شکل و با چه سرعتی از مسیر مورد نظر عبور کند و یا به عنوان مثال کفش و جوراب به پا داشته باشد یا خیر. کودک باید راه رفتن به جلو، عقب و پهلو ها را در این مسیرها تمرین نماید.

۲_ راه رفتن همراه با یک وظیفه دیگر:

کودک باید در حین عبور از مسیر مشخص شده اشیائی را حمل کند. در این تمرین کودک باید علاوه بر توجه به مسیری که می پیماید متوجه وسیله ای که حمل می کند نیز باشد. بردن توپ  با قاشق یا حمل یک لیوان آب که در بشقابی قرار گرفته است و یا بالشتک سبکی بر روی سر و یا توپی که بین پاها قرار داده شده است و کودک باید در حین راه رفتن توپ را نیز با فشار زانوهایش کنترل کند، تمرین های دشوارتری هستند.

نوع دیگر این تمرین، متمرکز کردن نگاه بر روی یک نقطه مشخص از اتاق و حرکت در مسیر تعیین شده است. کودک باید سعی کند که قبل از شروع، مسیر را به ذهن خود بسپارد.

۳_ راه رفتن حیوانات:

انواع مختلف راه رفتن با تقلید از حرکات حیوانات، هم برای کودکان جالب و هیجان انگیز بوده و هم تمرین های مناسبی برای تقویت مهارت های حرکتی آن ها محسوب می شود.

راه رفتن فیل:

کودک باید رو به جلو و تا کمر خم شود، بازو ها را به طرف پایین آویزان کند و قدم های بزرگی بردارد، در حالی که سنگینی بدن خود را با هر قدم از یک طرف به طرف دیگر می اندازد.

پریدن خرگوش:

کودک باید با کف یا پنجه پا روی زمین بنشیند، دست ها را کی جلوتر از خود و با کمی فاصله از دو طرف بدنش بر روی زمین قرار دهد؛ سپس پاها را با هم از بین دست ها به جلو حرکت دهد.

راه رفتن خرچنگ:

کودک باید روی زمین به شکم دراز بکشد، سر را بالا نگه دارد و به طرف جلو یا عقب سینه خیز برود.در این حرکت باید از آرنج و ساعد خود برای جلو یا عقب رفتن کمک بگیرد.

راه رفتن اردک:

کودک باید روی کف پا بنشیند و دست ها را روی زانو قرار بدهد و در همین حالت قدم بردارد.

راه رفتن کرم:

کودک باید مانند راه رفتن اردک، با کف پا روی زمین بنشیند و کف دست ها را هم روی زمین بگذارد و در همین حالت گام های کوچکی بردارد، ابتدا با پا و سپس با دست.

۴_ سنگ چین یا جای پا

جای هر پای کودک را به وسیله اشیاء مختلفی روی زمین مشخص کنید و محل پای چپ و راست را هم با رنگ های مختلف یا رد پاهای چپ یا راست و یا روش های دیگر تعیین کنید. کودک باید با توجه به پای چپ و راست خود مسیر مشخص شده را با قرار دادن پا بر روی جاهای تعیین شده طی کند. برای این کار می توان از دستمال های پارچه ای مربع شکل در دو رنگ و یا قطعات فومی و یا مقوایی که می توان به شکل رد پا برش زد و … استفاده کرد.

۵_ راه رفتن در جعبه

دو جعبه کفش را پشت سر هم و با کمی فاصله قرار دهید. کودک باید با هر دو پا در جعبه جلویی بایستد و در همان حالت جعبه عقبی را با دست به جلوی خود بیاورد و پاهایش را در آن قرار دهد و همین عمل را تکرار کند و به سمت خط پایان پیش برود.

نوع دیگر این بازی به این صورت است که کودک پس از قرار گرفتن در جعبه با یک پای خود جعبه عقبی را به جلوی خود هدایت می کند. پایی که برای جابه جا کردن جعبه استفاده می شود باید به صورت یک در میان تغییر کند.

۶_ راه رفتن در نردبان:

نردبان را روی زمین بخوابانید و از کودک بخواهید در فضای بین پله های آن حرکت کند. حرکت کودک می تواند به صورت جفت پا، راه رفتن معمولی، لی لی و به طرف جلو یا عقب و یا به پهلوها باشد.

به جای نردبان واقعی می توانید شکل نردبان را به وسیله طناب، مقوا و یا چسباندن چسب کاغذی بر روی موکت مشخص کنید.

7_ راه رفتن با کیسه:

کودک در حالی که داخل یک کیسه پارچه ای ایستاده است باید مسیر مشخصی را طی کند. راه رفتن با کیسه می تواند به صورت قدم های کوتاه و یا پرش جفت پا انجام شود.

8_ راه رفتن از بین موانع:

کودک باید از یک مسیر مشخص که موانع مختلفی در آن وجود دارد، عبور کند. این موانع می توانند به شکل پراکنده در نقاط مختلف مسیر قرار گیرند تا کودک از بین آن ها عبور کند بدون آنکه با آن ها برخورد کند و یا آن ها را بریزد یا به صورت طناب کشی نامنظم یک راهرو باریک، که قرار باشد کودک به صورت سینه خیز و یا ایستاده از بین طناب ها عبور کند و به پایان مسیر برسد.

* فعالیت های پرتاب کردن و گرفتن

۱_ پرتاب کردن:

کودک باید اشیائی مانند بادکنک یا توپ را به سمت شما پرتاب کند. توپ ها باید در اندازه های مختلف و با جنس های مختلف(پارچه ای، اسفنجی، لاستیکی و…) انتخاب شوند.

 تمرین پرتاب توپ و یا سایر اشیا به سمت یک هدف مشخص شده بر روی دیوار و یا برای انداختن آن ها در یک سبد و یا پرتاب به سمت یک حلقه که به صورت افقی یا عمودی و در فاصله مناسبی قرار گرفته است و یا پرتاب حلق ها برای قرار گرفتن بر روی یک میله ثابت نیز فعالیت های بسیار سودمندی هستند.

۲_ گرفتن:

فعالیت گرفتن در مقایسه با پرتاب کردن تمرین دشوارتری است. این تمرین باید به صورت گرفتن شیئی که از فاصله نزدیک به سمت کودک پرتاب می شود، آغاز شود و کم کم فاصله افزایش یابد. 

همچنین کودک باید پرتاب توپ یا بادکنک به سمت بالا و گرفتن دوباره آن را تمرین کند.

می توان از توپ های کوچک و سبک، مانند توپ تخم مرغی که به سمت کودک پرتاب می شود نیز استفاده کرد.

کودک باید توپ هایی را که به سمتش پرتاب می شوند، با یک سبد، سطل یا کاسه گود و یا یک کیسه پارچه ای یا پلاستیکی دهانه گشاد و… جمع آوری کند.

۳_ انواع بازی های توپی:

غلتاندن توپ، به زمین زدن و گرفتن دوباره توپ به صورت ثابت یا در حال قدم زدن آهسته، والیبال با بادکنک، دریافت و پرتاب توپ با راکت یا هر وسیله راکت مانند، هدایت توپ با پا در حین راه رفتن در یک مسیر مشخص به سمت یک سبد یا حلقه و یا شوت کردن توپ به سمت هدف و… بازی ها و فعالیت های مناسبی برای تقویت مهارت های حرکتی در کودکان هستند. برای کودکانی که با توپ لاستیکی مشکل دارند می توان از توپ های پارچه ای استفاده کرد.

همچنین به جای توپ برای بازی های غلتاندن، پرتاب کردن و گرفتن می توان از حلقه های مختلف کوچک یا بزرگ لاستیکی و یا پلاستیکی نیز استفاده کرد.

 نکته پایانی:

استفاده ماهرانه از اندام های بدن یکی از عوامل مهم در یادگیری کودکان بوده و بازی های حرکتی علاوه بر این، سبب سلامتی، شادابی و نشاط کودکان شده و اثرات مثبتی بر سلامت جسمی و روحی آنها به جا می گذارند.

در شرایط و محیط های مختلف و با کمترین و ارزان ترین امکانات می توان فرصت هایی برای پرورش این مهارت در کودکان ایجاد کرد.

فعالیت های مربوط به حفظ تعادل را در این مقاله دنبال کنید. 

طرح کلی این مطلب برگرفته از کتاب «مهارت های مورد نیاز کودکان برای ورود به مدرسه» نوشته دکتر احمد عابدی و دیگران است.

عکس شاخص این نوشته از : specialty.mims.com

مطالب پیشنهادی:

کلید اصلی داشتن خط زیبا در کودکان (مقاله)

آموزش اعداد به کودکان – قسمت اول(سه تصور اشتباه در مورد یادگیری عدد) (ویدیو)